Kaag verdient alles wat ze over zich heen krijgt

Tegenwoordig kijk ik met nieuwe ogen naar de partij, maar dat vrijzinnige van D'66, dat vond ik vroeger altijd wel aantrekkelijk. Hun historie, hun tegendraadse gedragingen, hun wel naar links maar niet naar betutteling neigende moraal, die zich vooral tegen hogere machten richtte. En dat dan onder geestelijk leiding van Hans van Mierlo, een openlijke dronkaard en rokkenjager, die een soort anarchistische out-of-place over zich heen had hangen terwijl ie toch als een vis in de Hofvijver door het Haagsche bewoog. Toch, als je vandaag naar een foto van HAFMO uit het oprichtingsjaar van zijn partij kijkt, zie je een mannelijke versie van Volt-vrouwtje Laurens Dassen: vroeger oud dan wijs. Van zijn politieke invloed is hooguit de dranklucht blijven hangen en de kater is verankerd in zijn zijn partij - waar ze nog altijd dronken zijn, maar dan vooral van hun eigen wufte waan. Nieuwe ogen kantelen het beeld.

Van Mierlo’s opvolger Jan Terlouw was nog wel aardig, een brave meneer maar geen kwaaie (hoewel de manier hoe met zijn bijna-lijk door de omroepcoulissen van Hilversum wordt geparadeerd, wel pijnlijk begint te worden). Daarna kantelde het beeld langzaam. Brinkhorst is een vervelende frik, Engwirda wordt door niemand herinnerd, Thom de Graaf is de levende ondermijning van “bestuurlijke vernieuwing”, Boris Dittrich een passant die te licht was voor het stempelkussen en Alexander Pechtold verbeeldde de definitieve omslag van een partijtje dat uit een anarcho-liberale wieg tot wasdom kwam als elitair-populistische betweterskliek. (In deze negatieve opsomming mist de op tragische wijze vermoorde Els Borst - de enige die nog wel eens wordt gemist.)

Rond de eeuwwisseling, de jaren Fortuyn, knapte er wat bij D'66 en in het spoor van de zittende macht volgde het sleetse patroon van almaar stijgende zelfimportantie. Toen ook nog eens bleek dat de meerderheid van de Nederlandse kiezers behalve in migratie ook niet zo veel heil zag in méér Europese Unie, positioneerde Alexander Pechtold D'66 als permanente tegenpool tegen de PVV van Geert Wilders - maar hij heeft onderschat hoe besmettelijk de populistische retoriek is. Deftiger taal maakt de partij niet minder banaal: D'66 is vooral heel goed geworden in pretenderen dat politiek een heel ingewikkeld spel is dat je aan professionals moet overlaten. Aan turbo-ambtenaren, aan lobbyisten en consultants, mensen in blauwe pakken op bruine puntschoenen, met hoge scholing en liefst ook nog een deftige, als het even kan adelijke achtergrond. Elitair populisme met een religieus randje van prekerigheid.

Met vrijzinnigheid is niks mis en laat vrijpostigheid in vredesnaam niet volledige verloren gaan in de samenleving post-MeToo, maar zodra de vrijzinnigheid zich naar een belerende houding vertaalt en die als progressivisme wordt verkocht, begint het te wringen. En het wringt, bij D'66. Dat is niet alleen een particuliere opvatting, dit delen velen: weinig partijen roepen zo veel irritatie (en agressie) op als de partij van Sigrid Kaag.

Begrijpelijk, wel. Euthanasie en een vrijwillig levenseinde lijken me beter te regelen dan het nu is, de mens moet over zichzelf kunnen beschikken. Idem ten aanzien van abortus: vrouwen moeten in vrijheid over hun eigen lichaam kunnen beschikken. D'66 staat wat mij betreft terecht voor de liberalisering van deze ethische vraagstukken. Maar als tegenover deze medische ethiek de donorregistratie in een dwangbuis wordt geforceerd door D'66 (je bent tegenwoordig automatisch een tot donor gemaakte door de overheid, ténzij je jezelf actief afmeldt voor deze schending van je grondwettelijke recht op lichamelijke integriteit), ben je dan als partij nog vrijzinnig liberaal, of meer van de dwingende moraal?

D'66 pretendeert ongeveer op dezelfde manier voor meer directe inspraak te zijn. De partij liet het eigen wetsvoorstel daarvoor echter eerst vallen, omdat enkele referenda (Grondwet, Associatieverdrag, Sleepwet) met drie keer een klinkend “NEEN” niet de uitkomsten brachten die D'66 wilde horen. Ronald van Raak viste het plan namens de SP uit de prullenbak, D'66 stemde vorig jaar alsnog in met een correctief bindend referendum. Maar: er geldt straks een bijna onhaalbare uitkomstdrempel en Europese verdragen zijn uitgesloten van inspraak. Het nieuwe referendum wordt melaats geboren, omdat D'66 geheel in de traditie van progressieve machtspartijen besloten heeft dat de schijn van inspraak en verheffing voldoende is voor het volk. Verder moet men gewoon doen wat D'66 wil.

Wat er nog resteert aan vrijzinnigheid bij D'66, zit binnen de muren van de eigen partij, waar een reputatie van losbandigheid op het gebied van drank, drugs en onderlinge relaties hangt. In die zin is D'66 nog lekker-los-in-de-broek (dan wel bloes) liberaal en dat is prima, maar het staat zo ontzettend haaks op de geheven vingertje dat ze naar buiten toe (en vooral: naar beneden toe) wapperen richting iedereen die niet doet wat D'66 wil. Dus zelf lekker met de neus in de sos en/of de broekjes van jonge medewerk(st)ers, terwijl de gewone man (m/v) met vet-, vlees- en suikertaks aan een gezonder dieet moet worden gehouden, en via #MeToo aan een krappere zedenmoraal geketend. Ja, dat wekt wrevel.

Wat ook stoort, omdat het uit balans ligt: Waar bij Wilders op ieder woord en bij elk werkbezoek een vergrootglas wordt gelegd of hij geen wetten, regels of politieke etiquettes overschrijdt (vaak geponeerd in de vorm van stellingvragen als “Wordt Wilders door buitenlandse geldschieters betaald?” en “Hoe ver mogen de uitspraken van Wilders over de islam gaan?”), blijven pers en praathoofden meestal verdomd stil als een techmiljonair een miljoen doneert aan de D'66-campagne of wanneer Alexander Pechtold een lokaal raadslid tot abortus dwingt (Anne Lok) nadat hij haar eerst bezwangerd heeft in een scharrig penthouse in Scheveningen dat hem op vage gronden (scoop van GS) is geschonken door een Canadese diplomaat waar hij ooit “chauffeursdiensten” voor deed. Wat D'66 wel krijgt, is wervende NPO-documentaires over Sigrid Kaag, waar ze nog net geen final cut over kregen van de VPRO (scoop van GS). Pijnlijk, beschamend en wat Jan D. daarover foeterde:

Dat eeuwige meten met twee maten in het voordeel van D'66, dat is bij velen beginnen te bijten. Deden de verhalen over Kamerleden die het met hun (veel jongere) medewerkers doen - zoals Kees Verhoeven die zijn huwelijkse trouw schond met een “superstagiair” - al vele wenkbrauwen fronsen, de gedragingen van Pechtold leidden tot grote hoon en toen moesten de onthullingen over lobby-bobo’s als Frans van Drimmelen nog komen: een man die jarenlang op hoog niveau (maar zonder officiële functie) adviseert over de koers en (fysiek) selecteert wie er op de kieslijst komt, bleek de toenmalige directrice van het Landelijk Bureau in zijn kantoor te hebben opgesloten toen ze de relatie wilde beëindigen. De politie moest er bij aan te pas komen.

D'66 stopte het verhaal in een doofpot. Althans: de partij liet een bevriend onderzoeksbureau een “onafhankelijk” onderzoek doen, splitste de uitkomsten in een openbaar deel en een vertrouwelijk deel en liet Sigrid Kaag aan de hand van de openbare helft verklaren dat er gelukkig helemaal niks aan de hand was. De media lieten zich paaien met die praatjes, taaiden af en Kaag kon haar van Mark Rutte gescheiden wegen weer terugbuigen tot een nieuwe coalitie met Mark Rutte.

Kaag verloor nog wel haar “droombaan” als MinBuZa, maar lijkt die als MinFin alsnog voort te zetten - nog zo'n grond voor grote ergernis: de helft van de Nederlanders voelt energiearmoede maar mevrouw Kaag twittert over Oekraïne, ramadan en de EU in plaats van de onbetaalbare gaten in het Nederlandse huishoudboekje.

Sigrid weet bovendien vanuit die coalitiepositie nog steeds precies wie er fout zijn (populisten en de ‘Wie zijn toch die mensen, die daar op stemmen’), weet wat er gebeurt met vrouwen die niet voor andere vrouwen opkomen (daarvoor is een “speciaal plekje in de hel gereserveerd”), dweept in weerwil van het oudlinkse anarchisme met zowel haar eigen katholicisme als met het (en ook haar?) islamisme, pleit voor versnelde verregaande federalisatie van de Europese Unie en ook het klimaatbeleid moet wat haar betreft “radicaal”.

En dan valt ineens dat vieze lijk van Frans van Drimmelen (scoop van GS) uit de kast en blijkt al die eigenheiligheid plotseling toch weer himmelhoche hypocrisie. Het duurde tot meer dan een jaar na de verkiezingen eer De Volkskrant het vertrouwelijke deel van het Bing-onderzoek alsnog boven water kreeg, inclusief enkele ranzige details over hoe een slachtoffer de conclusies anderhalf uur voor het sluiten van de stembussen en de daarop volgende tafeldans van Kaag te horen kreeg, en hoe ze daarna de koude schouder kreeg van Sigrid Kaag nadat ze tot driemaal toe probeerde met haar in gesprek te komen. (Was het omdat jullie je zo genaaid voelden door die in opdracht van D'66 gemaakte tafeldansplaat, VK?)

In de tussentijd werd Frans van Drimmelen aardig gespaard door de partij, niet geroyeerd of überhaupt met veel bombarie buiten gebonjourd - aanleiding voor de immer venijnige politieke valserik Geert Dales om nog wat olie op het vuur te gooien (en daar Laurens Jan Brinkhorst als schuinsmarcherende Europarlementariër en Roger van Boxtel als hoerenloper in te impliceren - zonder overigens hun namen te noemen):

D'66 gaat ondertussen dus “met nieuwe ogen” naar een rapport kijken dat ze eerst zelf zorgvuldig in twee delen hebben opgeknipt en dat vol staat met voldongen feiten die al lang met het blote oog voor iedereen te zien zijn. Het is tijd kopen om niet acuut tot actie over te hoeven gaan (Kaag opstappen, wellicht? Zelden waren woorden en acties zo met elkaar in tegenspraak als bij deze vrouw in deze casus), om uiteindelijk niet met nieuwe informatie te komen omdat alles al bekend is.

Natuurlijk gaat Kaag niet opstappen - ze is nog niet klaar met haar missie om het volk beter op te voeden, het klimaat te redden en de Europese Unie uit te breiden (en om te volken). Maar alles wat Kaag onderweg op die missie over zich heen krijgt, hebben zij en haar partij over zichzelf afgeroepen. Gewoon, door zich extreem onhebbelijk te gedragen, iedereen de heilige les te willen lezen en zelf nooit te doen waar ze anderen aan willen houden. Niemand heeft daar nieuwe ogen voor nodig, en onze wegen zijn al lang gescheiden.

Wat rest, is een bijna onredelijk leedvermaak over wat Sigrid Kaag en haar lakeien allemaal losmaken bij de “Wie zijn die mensen” van het gewone klootjesvolk. Encore, encore! Ik denk dat ik er, Hans van Mierlo indachtig, zelfs een goeie borrel bij pak.